Domateste Tuta Zararlısı (Tuta absoluta): Belirtileri, Zararları ve Etkili Mücadele Yöntemleri

Domates üreticilerinin en büyük kabuslarından biri olan Tuta absoluta, halk arasında domates güvesi olarak da bilinen, son derece yıkıcı bir zararlıdır. Özellikle seralarda ve sıcak bölgelerde hızla çoğalan bu zararlı, domatesin tüm yeşil aksamına zarar vererek hem ürün kalitesini düşürür hem de ciddi ekonomik kayıplara neden olur. Bu yazımızda domateste Tuta zararlısını tüm yönleriyle ele alıyor, etkili mücadele yollarını paylaşıyoruz.

Tuta absoluta Nedir?

Tuta absoluta, Güney Amerika kökenli, ancak artık dünya genelinde yaygın olarak görülen bir yaprak galeri güvesidir. Ergin kelebekler geceleri aktiftir, larvaları ise yaprak, sap, çiçek, meyve ve sürgünlerde galeriler (tüneller) açarak zarar verir. Uygun koşullarda yılda 10–12 döl verebilir ve birkaç hafta içinde popülasyonu katlanarak artabilir.

Tuta Zararının Belirtileri

• Yapraklarda ince, düzensiz galeriler (tünel izleri)

• Yaprak bükülmeleri, sararma ve kuruma

• Yeşil domates meyvesinde giriş ve çıkış delikleri

• Meyvede çürük, lekeli ve şekilsiz gelişim

• Bitki genelinde zayıflama, meyve tutumunda azalma

• Galeri içlerinde ve meyve deliklerinde larvaların veya dışkı kalıntılarının görülmesi

Tuta zararı sadece yaprakta değil, doğrudan meyvede kalite düşüşüne neden olduğu için ekonomik zararı yüksektir.

Tuta ile Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Önlemler

• Sera ve çevresi temiz tutulmalı, hasat sonrası bitki artıkları tarladan çıkarılıp yakılmalı

• Sera giriş çıkışlarına tül veya sineklik takılarak ergin kelebeklerin girişi engellenmeli

• Fideler dikimden önce kontrol edilmeli, bulaşık materyal seraya sokulmamalıdır

• Ürün rotasyonu uygulanmalı, domates dışında konukçu olmayan türlerle dönüş yapılmalıdır

2. Fiziksel ve Mekanik Yöntemler

• Feromon tuzakları ile ergin kelebek popülasyonu izlenmeli ve kontrol edilmelidir

• Yoğunluğun arttığı durumlarda ışık tuzakları da kullanılabilir

• Zarar görmüş yapraklar ve meyveler elle toplanıp imha edilmelidir

3. Biyolojik Mücadele

• Nesidiocoris tenuis, Macrolophus pygmaeus gibi faydalı predatör böcekler kullanılarak larvalara karşı biyolojik baskı oluşturulabilir

• Bacillus thuringiensis (Bt) bazlı biyolojik preparatlar, özellikle larva dönemine karşı etkilidir

• Entomopatojen funguslar (Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae) ile doğal mücadele desteklenebilir

4. Kimyasal Mücadele

• Tuta'ya karşı etkili ve ruhsatlı insektisitler dikkatli bir programla kullanılmalıdır

• Larva dönemine denk gelecek şekilde zamanlı ilaçlama yapılmalı

• Etken madde dönüşümü yapılmalı, direnç gelişimi engellenmelidir

• Kimyasal mücadele mutlaka biyolojik mücadeleyle entegre edilmelidir

• Hasat aralığı ve kalıntı süresine dikkat edilmelidir

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Feromon tuzaklarıyla düzenli takip yapılmalı, ekonomik zarar eşiği aşıldığında müdahale edilmelidir

• Aşırı insektisit kullanımı, doğal düşmanları yok ederek zararlıyı daha da güçlendirebilir

• İlaçlamalar sabah erken saatlerde ya da akşam serinliğinde yapılmalı

• Sistemli entegre mücadele (IPM) planı oluşturulmalı ve yıl boyunca sürdürülmelidir

• Seralarda iyi havalandırma ve temizlik düzenli yapılmalıdır

Domates tarımında en tehlikeli zararlılardan biri olan Tuta absoluta, zamanında fark edilip kontrol altına alınmadığında tüm sezonu etkileyebilecek kayıplara yol açabilir. Bu nedenle üreticilerin erken teşhis, düzenli izleme ve entegre mücadele yöntemlerine bağlı kalmaları büyük önem taşır.